Me rimëkëmbjen e Perandorisë
Bizantine (1261), teritoret e Shqiperisë u ndodhën
përsëri nën sundimin e saj. Por tani
Bizanti nuk e kishte më autoritetin e dikurshëm.
Feudalët e provincave ballkanike, duke qëndruar
më tepër se gjysmë shekulli (1204-1261)
të shkëputur nga perandoria, ishin forcuar
së tepërmi dhe tani shikonin më tepër
interesin e veçantë feudal se sa atë
të perandorisë. Administrata bizantine e
kishte humbur gjithashtu karakterin e mëparshëm.
Themat, si njësi administrative, ishin çthurur
fare. Funksionarët e lartë të themave,
kartularët, kontët, arhondët, etj.,
ishin bërë sundimtarë feudalë
në feudet e tyre, kartularatet, kontetë,
arhonditë.
Gjatë kësaj kohe, u rrit gjithashtu fuqia
ekonomike e pesha politike e feudalëve arbëreshë,
e favorizuar edhe nga pavarësia megjithëse
e përkohëshme e Principatës së
Arbërisë. Perandoria Bizantine nuk ishte
më në gjendje t'i mbante të nënshtruar
feudalët arbëreshë as pas shtypjes
së kryengritjes së viteve 1257-58. Historiani
bizantin bashkëkohës, Pahymeres vë
në dukje se në vitet 1260-1270 arhondët
arbereshë ngritën krye, u shkëputën
nga perandori bizantin dhe silleshin si zotër
më vehte në krahinat rreth Durrësit.
Pahymeresi e shpjegon disfatën që pësoi
Perandoria Bizantine në këto vite në
perëndim të Ballkanit me kryengritjen e
arbëreshëve.
Megjithëse pushteti bizantin u rivendos në
Arbëri, kjo vazhdoi të ruante një farë
autonomie dhe të sundohej nga një arhond
arbëresh. Ne nuk e dime se kur vdiq Gulami dhe
kush e trashëgoi sundimin e tij. Por në
një dokument të vitit 1266, Arbëria
konsiderohet gjithënjë si një principatë.
Në një dokument tjetër, që është
afërsisht i këtij viti, përmendet një
sundimtar me titullin Kapitan i Arbërit dhe me
emrin Andrea Urani. Krahas kontëve të Arbërisë
burimet na japin, për gjysmën e dytë
të shek. XIII, emrat e familjeve të tjera
feudale. si ata të Arianitëve, Muzakëve,
Topiajve, Dukagjinëve, Blenishtëve, Skurajve,
Jonimëve etj. Pronat e këtyre feudalëve
shtriheshin jo vetëm në Shqipërinë
e ulët bregdetare, por edhe në viset e brendëshme
të Shqipërisë. Por feudalët arbëreshë
nuk ishin akoma aq të forte sa të siguronin
plotësisht e në mënyrë të
vazhdueshme sundimin e tyre të pavarur.
