Gjatë shek. XVI-XVII kryengritjet
në Shqipëri vazhduan të kishin një
karakter lokal. Forcat lëvizëse të
kryengritjeve gjatë këtyre dy shekujve qenë
fshatarë dhe malësorë të cilët
luftuan kundër vendosjes së sistemit të
timarëve në krahinat e tyre dhe njëkohësisht
për të dëbuar sundimtarët turq
nga vendi. Më saktë, në këto kryengritje
morën pjesë fshatarët e malsorët
e krishterë, pasi mbi këta rëndonte
një shfrytëzim më i egër. Si rrjedhim,
udhëheqjen e këtyre lëvizjeve e morën
në dorë kuvendet shqiptare, në drejtimin
e të cilave një rol të veçantë
lojtën edhe prelatët e krishterë.
Gjatë këtyre dy shekujve feudalët
spahij të Shqipërisë, të cilët
në përgjithësi ishin me origjinë
shqiptare, qenë, me përjashtime të
ralla, bashkëpuntorët më aktive të
sundimtarit turk,
Këto kryengritje, megjithëse shpesh herë
morën përpjestime të gjëra, nuk
e realizuan dot synimin e tyre kryesor, çlirimin
e vendit. Megjithatë ato patën disa rezultate
pozitive. Në radhë të parë ato
mbajtën gjallë frymën e rezistencës
dhe me anë të saj individualitetin e kombësisë
shqiptare. Në radhë të dytë, krahinat
malore fituan një varg privilegjesh për
një farë administrimi autonom sipas normave
tradicionale vendëse. Në sajë të
këtyre sukseseve, shqiptarët e larguan rrezikun
e asimilimit që i kërcenohej vendit nga
armiqtë turq.
Kryengritjet shqiptare dhanë gjithashtu një
kontribut në luftën e shteteve evropiane
kundër Turqisë.
Në pjesën e fundit të shek. XVII
u mbyll periudha kur vatrat kryesore të qëndresës
shqiptare qenë krahinat malore dhe kur forcat
kryesore lëvizëse qenë vetëm masat
e malësorëve të krishterë, të
udhëhequr nga krerët e kuvendeve. Qysh nga
fundi i shek. XVII, lëvizjet kundër sundimtarëve
turq në Shqipëri morën tipare të
reja. Vatrat e qëndresës u shtrinë
edhe në viset fushore. Forcat lëvizëse
u bënë jo vetëm masat fshatare të
krishtera por edhe ato myslimane, të cilat u
ngritën kundër shfrytëzimit të
vrazhdë turk. Roli i prelateve të kishave
filloi të bjerë. Vet këtyre, qysh nga
pjesa e parë e shek. XVIII, në luftë
kundër sundimtarëve turq filluan të
hynin edhe feudalët vendës. Këto ndryshime
erdhën si pasojë e dobësisë së
vazhdueshme, e dekadencës së sistemit feudal
ushtarak dhe të disfatave që pësoi
perandoria e osmallinjve në fund të shek.XVII
dhe gjatë shek. XVIII.
