Faqja Kryesore  >> Historia  >> Sundimi turk
 

Historia e Shqipërisë - Sundimi Turk

   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
 

 


 

Kuvendet e Matit (1594-1621)

Megjithëse turqit i shtypën njerën pas tjetrës kryengritjet e shqiptarëve që shpërthyen gjatë shek. XVI, shkaku i këtyre kryengritjeve nuk u zhduk. Sanxhakbejlerët dhe spahijtë e shtonin përherë e më tepër presionin e tyre kundër malsorëve. Qeveria e Stambollit njëkohësisht e rriste herë pas here taksën e haraçit. Në Kelmend, për shëmbëll, ku malsorët e kishin njohur. Vetëm pjesërisht autoritetin e spahiut 1570 ishte dyfishuar ispenxha në krahasim me atë që ky merrte më 1497. Gjithashtu haraçi ishte shtuar më tepër se dyfish në krahinat e tjera të Malsisë së Madhe, nga 35-45 akçe për shtëpi me 1497, në 96-98 akçe për shtëpi më 1570. Në fund të shek. XVI, për shkak të shvleftësimit të akçes, qeveria e Stambollit vendosi të kërkonte pagesën e haraçit në monedhë ari e argjendi.

Gjatë kësaj kohe, si rrjedhim i shtimit normal të familjeve, ishte shtuar numri i pjestarëve të çdo fisi. Bashkë me ta u rrit autoriteti i kuvendeve u rrit edhe roli i tyre si forma më të përshtatëshme të organizimit të malsorëve kundër presionit të spahijve dhe të sanxhakbejlerëve. Nga ana tjetër nevoja e bashkimit më të madh të forcave solli bashkëpunimin midis kuvendeve të
fiseve fqinje. Në fillim pak fise, por më vonë një numër më i madh fisesh të veçanta, filluan të lidheshin midis tyre me anën e kuvendeve. Për të zgjidhur çështjet politike të përbashkëta, fiset lidhura midis tyre krijuan kuvendin e përbashkët, ku merrnin pjesë krerët, udhëheqësit ushtarakë dhe përfaqesues të tjerë të çdo fisi. Në raste të veçanta në kuvendet e përbashkëta merrnin pjesë krerët e shtëpive të gjitha fiseve të lidhura midis tyre. Kështu, qysh nga fundi i shek. XVI, në vend të kuvendeve të vogla fisnore filluan të dilnin në skenë, si institucione të rëndësishme politike, kuvendet shqiptare. Këto kuvende me karakter krahinor dhe ndërkrahinor u bënë udhëheqësit e rezistencës shqiptare kundër sundimtarëve turq. Disa herë ato patën karakter ndërballkanik, kur në to morën pjesë edhe përfaqësues të fiseve malazeze dhe të krahinave sërbe.

Kuvendet shqiptare drejtoheshin nga krerët e fiseve pjesëmarrëse. Me qenë se malsorët që përfaqesoheshin në këto kuvende ishin të gjithë të krishterë, ata i shikonin turqit jo vetëm si armiq të vendit por edhe të fesë. Si rrjedhim, në këto kuvende merrnin pjesë edhe prelatët e kishave, veçanërisht prelatët e kishës katolike, pasi pjesa më e madhe e malsorëve ishin të lidhur me kishën e Romës. Prelatët e kishave u premtonin malsorëve ndërhyrjen e tyre pranë shteteve të krishtera të Evropës për të kërkuar ndihma. Në fakt, ata u bënë ndërlidhësit diplomatike midis kuvendeve shqiptare dhe oborreve evropiane. Me të tilla funksione autoriteti i tyre u rrit edhe më tepër.

Në çerekun e fundit të shek. XVI, gjëndja ndërkombëtare e Turqisë nuk dukej e favorëshme për të. Pas disfates turke në Lepant, në shtetet e ndryshme të Evropës dhe në popullsitë e shtypura të Ballkanit ishte rritur shpresa se po të bashkoheshin forcat e shumta të krishtera, Turqia mund të mundej dhe popullsitë e Ballkanit mund të çliroheshin fare shpejt.

Në vitet 1590-1600, kur shtetet evropiane, me gjithë antagonizmat që kishin midis tyre filluan të përgatiteshin për të hyrë në luftë kundër Turqisë, shpresat e shqiptareve dhe të popujve të tjerë të Gadishullit Ballkanik u shtuan edhe më tepër. Në këto vite, në kuvendet e tyre shqiptarët tregoheshin të gatshëm për të rifilluar kryengritjet kundër turqve. Në disa nga këto kuvende u shtrua çështja çlirimit të vendit dhe e rimëkëmbjes së "Mbretërisë shqiptare". Por krerët dhe vetë malsorët e shikonin të vështirë luftën e tyre kundër turqve pa aleatë dhe pa armë. Deri atëherë shqiptarët kishin luftuar me armët e tyre të vjetra, me shpata, mizdrakë, heshta e shigjeta. Por tani, me këto armë nuk mund të luftohej kundër ushtrisë turke e cila po pajisej me armë zjarri. Për këtë arësye kuvendet u kërkonin armë shteteve të huaja që ishin në luftë ose përgatiteshin të hynin në luftë kundër Turqisë. Për të siguruar aleatë të afërt, krerët shqiptarë hynin në marrëdhënie me krerët e popujve të Malit të Zi, Sërbisë, Maqedonisë. Greqisë e Bosnjes, i ftonin të merrnin pjesë në kuvendet e tyre dhe ata vetë i u përgjegjën ftesave për të marrë pjesë në mbledhjet e krerëve të popujve ballkanike.

Në qershor të vitit 1593 kur në Shqipëri u muar vesh formimi i koalicionit evropian kundër Turqisë, krerët e kuvendeve i njoftuan papës se shqiptarët katolikë e orthodoksë ishin gati të fillonin kryengritjen kundër turqve sapo që Papati, Polonia ose Rusia do t'i shpallnin luftë Perandorisë Otomane.

Gadishmërisë së shqiptarëve papa i u përgjegj duke porositur më 1594 emisarin e vet, Komuleon, që të merrte kontakt në Venedik, tinëz agjentëve të republikës, me përfaqësuesit e kuvendeve të malsorëve. Si duket, shqiptarët morën kurajë nga këto kontakte, pasi më 7 qershor 1594, për të hartuar projektin e kryengritjes dhe të çlirimit të vendit u mblodh në manastirin e Shën-Mërisë në Mat kuvendi i përgjithëshëm i Shqipërisë. Në kuvend morën pjesë edhe përkrahësit e marrëveshjes me Republiken e Venedikut, megjithëse kjo nuk e donte luftën kundër Turqisë. Por këtë radhë ata u detyruan t'i bindeshin vullnetit të kuvendit që u shpreh për kryengritjen e përgjithëshme. Bile, kalorësve Tomë Plezha dhe Mark Gjini që ishin në shërbim të Venedikut, iu ngarkua detyra së bashku me peshkopin Nikoll Mekajshi të hynin në bisedime me papën për zbatimin e projektit të kryengritjes. Tinëz Republikës projekti iu paraqit delegatit të papës në shkurt të vitit 1595.

Republika e Venedikut i diktoi përgatitjet e shqipëtarëve dhe u përpoq të shtinte në dorë me çdo mjet, qoftë edhe duke i vrarë, kalorësit dhe peshkopin që vepronin në emër të "Mbretërisë së Shqipërisë". Agjentët e saj i ndoqën të tre përfaqësuesit e kuvendit kudo që shkuan, në Napoli e në Romë.

Në të njejtën kohë edhe në jug të Shqipërisë bëheshin përgatitje për kryengritjen e armatosur. Më 1595, kryepeshkopi i Ohrit, Athanasi, pasi u kthye nga Moska, shkoi në Butrint dhe, me anën e qeveritarit venedikas të Korfuzit, i kërkoi Republikës së Shën-Markut ndihmë për kryengritjen. Por Republika, konsekuente në politiken e vet, e hodhi poshtë kërkesën e kryepeshkopit.

Me gjithë mungesën e armëve, si në veri edhe në jug filluan veprimet e kryengritësve kundër sundimtarëve turq. Në rrethin e Himarës, gati 10 mijë kryengritës të armatosur me shigjeta dhe jataganë sulmuan ushtrinë turke në Vlorë me shpresë se do t'ju vinin ndihmat që u kishin premtuar Papati e Spanja. Por papa nuk dërgoi asnjë ndihmë duke përdorur si pretekst shpenzimet e mëdha që bëheshin në Hungari për luftën kundra turqve. Nga ana tjetër edhe ato pak armë që nisi Spanja u sekuestruan në det nga anijet venedikase.

Më 1596 përfaqesuesit shqiptarë i përsëritën në Romë kërkesat për armë. Ata i shkruanin papës se po të kishin armë kryengritësit shqiptare do të bënin diversion të madh në forcat turke, në mënyrë që (hungarezët dhe austriakët) do të kishin mundësi të bënin përparime të medha. . .". Por këto përpjekje gjenin gjithnjë kundërshtimin e Republikës së Venedikut. Me intrigat e saj republika solli një farë përçarje në radhët e krerëve. Ajo tërhoqi pas vehtes Tomë Plezhën me partizanët e tij. Në fillim lëvizja u duk sikur ra. Por pak vjet më vonë ajo u ndez përsëri.

Në fund të shek. XVI, në kuvendet e malsorëve filluan përsëri bisedimet për organizimin e kryengritjes dhe për gjetjen e armëve. Për këtë qëllim u mblodh më 1601 kuvendi i përgjithshëm në fshatin Dukagjin të Matit.

Kuvendi u mblodh pranë kishës së Shën-Lleshdrit (Shën-Aleksandrit), një kishë e madhe që mund të nxinte rreth 2000 vetë. Në punimete kuvendit të cilat vazhduan edhe më 1602, morën pjesë delegatë të ardhur nga 14 krahina të Shqipërisë (nga Malsia e Shkodrës. Zadrima, Dukagjini, Kosova, Lezha, Kurbini, Mati, Dibra, Kruja, Petrela, Durrësi, Elbasani e Myzeqeja). Kuvendi u drejtua nga Nikollë Mekajshi, Nikollë Bardhi dhe Gjin Gjergji. Kuvendi mori vendim të fillonte luftën për çlirimin e Shqipërisë. Vendimin e nënshkruan 56 krerë kryesorë, 4 nga secila krahinë. Në vendim thuhet se në punimet e kuvendit morën pjesë 2636 delegatë.

Për të larguar dyshimet që mund të ngjalleshin te Venediku, këtë radhë kuvendi vendosi t'i drejtohej më parë Republikës së Shën-Markut për t'i kërkuar ndihma në armë. Për këtë qëllim dy përfaqësues, Nikollë Bardhi dhe Pal Dukagjini, u nisën për në Venedik dhe atje i parashtruan senatit vendimet dhe nevojat e kuvendit të përgjithshëm. Por senati edhe këtë radhë i përcolli përfaqësuesit shqiptare me porosinë e zakonëshme për të pritur pasi "nuk kishte ardhur koha për luftë kundër turqve".

Kuvendi vendosi t'i niste prapë për në Venedik dy përfaqësuesit e vet për t'i deklaruar senatit se po të mos e ndihmonte lëvizjen e armatosur, të 40 mijë kryengritësit shqiptarë, numri i të cilëve, së bashku me fqinjët e tyre, brënda pak kohe do të shtohej në 100 mijë vetë, - me qenë se "nuk mund t'i duronin më barbarët turq" do të ishin të shtërnguar t'i drejtoheshin ndonjë mbretërie tjetër evropiane, duke bërë aluzion për Spanjën, rivalen e Venedikut. Por as këto kërcënime nuk e bindën republikën, e cila, tani kur midis Turqisë e Austrisë po bëhej paqë, përpiqej të ruante edhe më tepër miqësinë me Stambollin. Për të larguar rrezikun e afrimit të shqiptarëve me spanjollët, republika filloi si gjithnjë të mbillte me të holla përçarjen në radhët e udhëheqësve të kuvendit. Me presionet dhe dukatat e saj ajo mundi të bënte për vehte dy delegatët shqiptare, Nikollë Bardhin dhe Pal Dukagjinin, si dhe disa krerë të tjerë.

Pa armë dhe të përçarë nga brënda, shqiptarët, të cilët kishin filluar nga veprimet e armatosura dhe kishin çliruar disa krahina bregdetare, u gjënden përsëri vetëm përballë ushtrive turke që filluan disa vite me vonë ekspeditat kundër krahinave malore.

Sundimi Turk

Timaret në Shek. XVI
Riorganizimi Administrativ
Marrëdhëniet Tregtare
Marrëdhëniet Agrare
Zhvillimi i Qyteteve
Kryengritjet e 1571
Kuvendet e Matit
Ekspeditat Turke
Projekti i Pjetër Budit
Përhapja e Islamizmit
Kryengritjet e Shek. XVII
Rezultatet e Kryengritjeve
Arsimi në shek. XVII
Fillimet e Letërsisë
Arkitektura
Piktura


 

 

PËRSHTYPJET  ::  KUSH JEMI  ::  KONTAKTO  ::  FORUM  ::  CHAT

Albanian Network Group - 2003