Në lirikën e Azem Shkrelit
nuk mund të bëhet diferencim i prerë
ndërmjet llojeve të lirikës. Substanca
përsiatëse, refleksive është e
pranishme dhe tek poezitë atdhetare dhe tek ato
historike, intime, të vendlindjes, etj. Cilido
qoftë frymëzimi poetik, në ecje, gjatë
artikulimit gjuhësor të poezisë, vargu
ngarkohet me reflekse kategorish nga ekzistenca dhe
metafizika. Çdo dukuri në këtë
poezi është në lidhje me tërësinë
e universit dhe ka kuptimin apo pakuptimësinë
e kësaj tërësie. Në këtë
lirikë është më i pranishëm
synimi për të shtruar pyetje, përmes
të cilave ndriçohen kategori metafizike
të rëndësishme, jepen sugjerime të
tërthorta drejt përgjigjeve që asnjëherë
nuk janë të prera, përfundimtare.
Rëndom, në atë pjesë të lirikës
ku substanca filozofike është më e
theksuar, mbesin të hapura dilemat, udhëkryqet
në jetë, duke e nxitur dhe pasuruar spektrin
asociativ e meditativ të lexuesit. Lindja e kësaj
pjese të lirikës, lidhet me çaste
dëshpërimi me çaste zhgënjimi
poetik nga ligjshmëria e gjithësisë,
nga njerëzit, ku s'pushon të gjallërojë
një besim, sado i largët ndjehet ai, sia
ndodh tek vargjet e poezive "Ajo që s'e
them", "Pagëzim i fjalës",
"Kafshë e zezë", "Këngë
e vrugut"... Një dëshpërim e zhgënjim
i thellë i ditëve të fundit të
poetit vërehet tek poezia "Përshëndetje
me miq", ndërsa poezia pak më e gjatë
"Letër një miku" lidhet me një
brengë më të hershme të poetit.
Vargjet tek të cilat rrezaton dhe besimi e shpresa
për ndreqjen e botës dhe të njerëzve,
pra dhe të shqiptarëve, janë më
të shpeshta në këtë rreth tematik.
Në çaste të tilla të rralla,
poeti parapëlqen të tërhiqet, të
strehohet tek hapësirat e pastra, të virgjëra,
siç ndodh me llojin e poezisë "Motive
të verdha". Poezitë më të
arrirra të kësaj natyre lidhen me trajtat
e heshtjes dhe të fjalës, me përthyerjet
e tyre në kontekste të ndryshme, qofshin
këto sfiduese dhe provokuese, të përditshme
dhe të përjetshme. Përshkohet, në
këtë cikël lirik, urtia e fjalës
dhe e heshtjes, kriza dhe shansi i tyre në rrethana
të ndryshme, forca njëherëshe dhe shkatërruese
e tyre. Përmes fjalë-heshtjes, në lirikën
e vet mendimtare, poeti portretizon kohën e fjalamanëve
dhe të heshtakëve aktualë, portretizon
njerëzit, bartësit e përditshëm
të tyre. Po ashtu brenda këtij rrethi frymëzues
Azem Shkreli arriti majat e artit poetik, për
arsye se vetë natyra krijuese e tij është
më pranë dhe më e prirur drejt meditimeve
filozofike. Në këtë fushë, është
pa dyshim poeti më i fuqishëm në letërsinë
e sotme shqiptare.
