Folklori shqiptar është
i pasur me elemente të së qeshurës.
Nuk gabojmë në se themi se ajoo që
mbisundon në këngët e vallet tona është
drita, optimizmi. Këtu pa tjetër ka ndikuar
edhe vetë natyra e vendit, shkëlqimi i diellit,
qartësia e qiellit që sundon në pjesën
më të madhe të vitit, karakteristikë
kjo e gjithë viseve rreth e qark Mesdheut. Te
qeshurën e hasim per këtë në shumë
aspekte te folklorit që pasqyron çaste
të ndryshme të jetës së njeriut.
Dhe kjo jo vetëm, p.sh., në këngët
e dasmës, ku prania e humorit ngjan plotësisht
e justifikuar, por edhe në mjaft këngë
të llojit "serioz", siç mund
të jenë këngët historike, këngët
e trimërisë etj. Megjithatë duhet thënë
se në folklor ka zhanre të saj në të
cilat spikat më shumë komikja, e cila edhe
këtu është e dy llojeve; ajo paraqitet
në formën e humorit, ku vihet në lojë,
kritikohet lehtë diçka e një personi
apo veprimi të cilin në përgjithësi
ne e duam, madje në të tilla raste humori
mund te jetë një mënyrë e shprehjes
së kësaj dashurie; edhe në formën
e satirës, ku vihet, në lojë e kritikohet
një person apo një dukuri që është
krejt i papranueshme për ne.
Ja disa shembuj. Te kënga e parë, humori
bëhet me flokët e vajzës:
Mori e mira flokët e ngata
shkurtoi pak sat' doket qafa!
Kurse te shembulli i dytë, humori që fsheh
dashurinë bëhet me anë të rimës
së vazhdueshme dhe fjalëve turqisht:
A çua Rushja në saba,
kapi sitën me bismila...
-Bismilahi, mori sitë,
me durë t'bardha ta kam ngjitë.
Të qeshurit është i përhapur
në, folklorin e të gjitha krahinave tona.
Kjo është një karakteristikë e
vetë psikologjisë se shqiptarit që
di të shohë anën komike dhe në
dukuri që për nga natyra nuk janë të
tilla. Edhe vetë karakteri i gjuhës shqipe,
ku shpesh fjalët kanë apo marrin lehtë
kuptim të dyfishtë humoristik, ndihmon në
këtë. Megjithëse ende pa u mbështetur
në hulumtime më të plota, mund të
thuhet se shquan mbi të gjithë humori shkodran,
spontan dhe i mençur, humori dibran, herë-herë
tepër i fshehur (veçohet në këtë
mes humori i fshatit Muhur), humori myzeqar që
buron në më të shumtën nga situata
dhe batuta në dukje jo të mënçura
apo të një mençurie të maskuar
me budallallëk
(humori i shejtan-budallait), humori gjirokastrit
dhe ai i Tiranës mbështetur më shumë
në lodrën e nëndialektit etj.
Dihet se te qeshurit sjell me vete një kritikë
të lehtë apo të rëndë, sipas
rastit, për një person apo për një
veprim të caktuar etj. -Humori i popullit tonë
nuk bën përjashtim. Madje duhet thënë
se përpara këtij humori nuk ka tabura, persona,
veprime a dukuri të paprekshme. Ai mban qëndrim
dhe ve në lojë çdo gjë që
nuk pranohet prej tij qoftë tërësisht,
qofte pjesërisht. Siç është
lehtë e kuptueshme,
është vështirë të gjesh në
tërë këtë një filozofi të
vetme, tepër solide e tepër kompakte. Edhe
pse një fill qëndror ekziston në vija
të përgjithshme, nuancat e kësaj filozofie
janë të shumta, mbasi psikologjitë
dhe mentalitetet që e përbëjnë
janë të shumta e të ndryshme. Megjithatë
mund të thuhet në vija të përgjithshme
se në folklorin tonë vihen në lojë
veset-gënjeshtra, përtacia, mëndjemadhësia,
egoizmi etj; vihen në lojë ata që të
presin në besë, por edhe ata që gënjehen
lehtë; ata që me rrobën e sundimtarit
shtypin të tjerët, por edhe ata që
ulin zverkun dhe i nënshtrohen fatit, ata që
nuk dinë ç'është miqësia,
por edhe ata që për "mikun" janë
gati t'i venë flakën shtëpisë;
ata që janë armiq të lirisë, shtypës
të popullit, por edhe ata që janë gati
të jetojnë si derrat pa ndier nevojën
e lirisë; ata që nuk dinë ç'është
frika e Perëndisë, por edhe ata që
janë fanatikë të tërbuar etj.
