Me emrin dhe veprën e Anton Pashkut
lidhet ecja në rrugë të sigurtë
e letërsisë moderne shqiptare. Gjatë
viteve pesëdhjetë, proza, me parashenjën
e entuziazmit të dalë nga lufta, ishte në
kufi të shkrimit letrar dhe të atij dokumentar
Kthesa e prozës së Pashkut në nivel
të vetëdijes mbi artin letrar dhe të
narracionit ishte aq e fuqishme sa linte përshtypjen
e paraqitjes ekstremiste dhe të skajshme. Aso
kohe, prandaj vepra e tij kishte shumë pak lexues
dhe shumë mohues. Megjithatë shëmbëllyeshëm
me krijuesit e mëdhenj, ai do të vazhdojë
deri në fund rrugën e vet, i bindur dhe
i vetëdijshëm për mundsitë e tij
krijuese.
Anton Pashku lindi në Has të Thatë
të Prizrenit. U shkollua në Prizren dhe
në Prishtinë. Deri në vdekje punoi
redaktor në gazetën "Rilindja".
Është autor i disa vëllimeve me tregime:
Tregime (1961), Një pjesë e lindjes (1965),
Kulla (1968), Kjasina (1973), Lutjet e mbrëmjes
(1978).Ai ka shkruar dy drama: Sinkopa (1969), Gof,
1976 dhe romanin Oh (1971).
Tregimet e para Anton Pashku i botoi në vitin
1957. Për afro tridhjetë vjet punë
krijuese letrare, ai botoi relativisht pak, por, për
nga vlera artistike, vepra e tij zuri vend në
krye të panteonit letrar kombëtar
Por për çfarë shkruante dhe si shkruante
Anton Pashku, kur ende nuk i kishte mbushur të
njëzetat? Për t'iu përgjigjur kësaj
pyetjeje, po sjellim dy tregime (poetike), që
së bashku mund të përfshihen vetëm
brenda një faqeje libri. Fjala është
për tregimet "Në stuhi" dhe "Klithma",
që të dyja botuar në vitin 1957. Në
të dy rastet bartësit e ngjarjes janë
maksimalisht të reduktuar
Anton Pashku sjell një frymë krejtësisht
moderne në traditën e prozës shqiptare.
Çështja bosht në rrëfimin romanor
të Anton Pashkut është veçanërisht
vetëdija e autorit për pozitën e tij
dhe perspektiva e synimit të këtij rrëfimi.
Shtresimin ironik gjatë gjithë rrëfimit,
rrëfimtari do ta derdhë e ta përhapë
tërthorazi, e jo si deklarim të qëllimshëm
dhe moralizues. Reflekset ironike dhe aludive përjetohen
drejtpërsëdrejti nga lexuesi dhe janë
më mbresëlënëse se një fotografi
e gjallë e një realiteti absurd. Rrëfimtari
e nis udhëtimin nga një kohë e pacaktuar
që gjatë ecjes fiton peshën e një
vatre të gjallë dhe jehona e reflekseve
të së kaluarës shfaqet si përsërítje
e pafund e dramës sonë kombëtare.
Ky vizion i fuqishëm dhe largpamës i veprës
së Pashkut që përbën tharrmin
krijues të tij, realizohet përmes strukturimit
të nëntekstit ironik të rrëfimit.
Kjo gjë e nxit dhe e motivon parreshtur lexuesin
që ta kërkojë atë që nuk
thuhet, atë që duke heshtur, e bën
lexuesin të jetë zëri kryesor.
