Familja e Bushatllijve mbahej si nga
oxhaqet më të vjetra feudale në Shqipëri.
Disa të dhëna e shpien origjinën e
tyre para shekullit XV, kur mbanin emrin Beganj-Sumaj.
Për të shpëtuar pronat feudale që
kishin në Bushat, në jug të Shkodrës,
ata rrokën fenë islame qysh në shek.
XV, kur Shkodra me rrethin e vet ranë nën
sundimin turk. Duke ruajtur pronat e tyre edhe në
shekujt e mëvonshëm, Bushatllijtë zunë
herë pas here edhe poste të rëndësishme
në aparatin administrativ feudal turk të
Shqipërisë.
Në kohën kur erdhi në fuqi Mehmet
Pashë Bushatlliu, ose siç njihet ndryshe,
Mehmet Pashë Plaku, gjëndja ekonomike dhe
politike e sanxhakut dhe veçanërisht e
qytetit të Shkodrës ishte çthurur.
Grindjet feudale midis tarafeve ishin ashpërsuar
në kulm. Autoriteti i mytesarifëve ndihej
vetëm në qytetin e Shkodrës, bile vetëm
në disa lagje të qytetit. Nga rivalët
e Bushatlliut Mehmet Pashë Çausholli u
arratis, kurse tarafi i Terzive së bashku me
përkrahësit e tjerë të Çaushollajve,
qëndrua aty gjithnjë si forca kundërshtare.
Agallarët e Ulqinit, që kishin anuar nga
Terzitë, nuk e njohën autoritetin e tij.
Ata i prenë marrëdhëniet me Shkodrën
dhe me këtë qëndrim paralizuan tregëtinë
dhe dëmtuan ekonominë e qytetit. Krahinat
e tjera të sanxhakut përveçse ishin
të shkëputura nga Shkodra, qenë të
zhytura edhe ato në grindje tarafesh lokale.
Prerja e tregëtisë nga ana e Ulqinit dhe
e marrëdhënieve ekonomike me rrethin fshatar
po e kërcënonin Shkodrën me një
zi buke.
Mehmet Pashe Bushatlliu u tregua mjaft energjik
qysh në fillim të sundimit të vet.
Ndryshe nga parardhësit i vet, të cilët
sapo merrnin fuqinë në dorë fillonin
menjëherë persekutimet kundër rivalëve
të tyre, Mehmet Pashë Plaku u përpoq
më parë të siguronte përkrahjen
e malsorëve dhe qytetarëve. Malsorëve
u njoftoi se do t'u njihte dhe do t'u respektonte,
privilegjet e vjetëra. Atyre u kërkoi si
kusht që, në rast nevoje, të dërgonin
ushtarë një burrë për shtëpi,
për të luftuar nën urdhërat e
Bushatlliut, brënda kufijve të sanxhakut,
si dhe një detyrim prej një dukati në
vit. Kjo kërkesë u pranua nga kuvendet e
malsorëve dhe i siguroi atij një forcë
të madhe të armatosur.
Mehmet Pasha filloi pastaj spastrimet e rivalëve
të tij dhe nënshtrimin e krahinave të
sanxhakut. I ndihmuar nga të katër djemtë
zhduku ose dëboi njeri pas tjetrit udhëheqësit
e oxhaqeve kundërshtare të Shkodrës.
Më 1759 ai nënshtroi agallarët e Ulqinit
dhe dogji bankat e piratëve ulqinakë.
Me këtë akt guximtar, që solli si
pasojë zhvillimin e lirë të tregëtisë,
ky siguroi simpatinë e zejtarëve e tregëtarëve
duke përfshirë edhe zejtarët e tarafit
të Terzive, armiqve të tij të mëparëshëm.
Më 1760 qetësia e tronditur prej më
tepër se gjysmë shekulli u vendos më
në fund në Shkodër. Rivendosjen e qetësisë
dhe forcimin e autoritetit të Bushatlliut, sulltani
e konsideroi si rivendosjen e autoritetit të
Stambollit. Prandaj po atë vit i dha Bushatlliut
titullin vezir domethënë mytesarif me gradën
e ministrit.
Pasi forcoi pozitat brënda sanxhakut-pashallëk,
Mehmet Pashë Bushatlliu filloi potikën e
zgjerimit të kufijve të pashallikut. Vështrimin
e parë e hodhi drejt krahinës pjellore të
Zadrimës që ishte has perandorak dhe varej
nga mytesarifi i Dukagjinit. Zadrimën nuk e mori
dot menjëherë. Atë e mori vetëm
pas 10 vjet përpjekjesh. Në të njëjtën
kohë ndërhyri në grindje feudale që
kishin shpërthye në Shqipërinë
e mesme, duke mbajtur anën e Bargjinëve
të Tiranës dhe Alltunëve të Kavajës
kundër feudalëve të rij të Krujës,
Ishmit dhe Prezës. Këtu ai lakmonte të
shtinte në dorë të ardhurat e mëdha
të mukatasë së Durrësit.
Më 1768, kur plasi lufta ruso-turke, Mehmet
Pashë Bushatlilu u thirr nga sulltani të
vinte në front. Por, ai para se të shkonte
neë front, sulmoi me një ushtri prej 2.500
vetash feudalët e Lezhës të cilët
i kishin prerë rrugën dhe kishin formuar
së bashku me kapedanin e Mirditës, Gjon
Markun, një lidhje kundër tij. Këtë
radhë sulmi i tij nuk pati sukses, por dy vjet
më vonë, më 1770, pasi pushtoi Zadrimën,
sulmoi Lezhen dhe pushtoi me dinakëri qytetin.
Pak më vonë, pasi kapi të gjallë
dy agallarët e Krujës, Tahir Toptanin dhe
Ismail Toptanin, të cilët i vari në
Tiranë, futi nën ndikimin e vet qytetin
e Krujës. Po atë vit, duke iu bindur urdhërit
të sulltanit, ai dërgoi në More nën
udhëheqjen e djemve të vet 20 mijë
ushtarë e malsorë për të shtypur
kryengritjen greke që kishte plasur sapo flota
ruse e admiralit Orllov kishte dalë në Mesdhe.
Me këtë eskpeditë ai fitoi besimin
e Portës së Lartë. Duke shfrytëzuar
këtë besim shkëputi po atë vit
nga sulltani fermanin për emërimin e djalit
të tij, Mustafa Pashës "mytesarif të
Dukagjinit" dhe më 1771 mytesarif të
Elbasanit. Më 1771 ai lidhi miqësi edhe
me kapedanin e Mirditës.
Gjatë këtyre viteve, Mehmet Pashë
Bushatlliu ndoqi ndaj sulltanit politikën e bindjes
dhe e paraqiste vehten si një mytesarif të
Portës së Lartë. Por, me fitoret që
korri dhe me shtrirjen e ndikimit të vet në
Gegëri, ai e ndjeu vehten aq të fortë
sa të mos i respektonte detyrimet ndaj Portës.
Ndonëse vazhdonte t'i shprehte besnikërinë
Stambollit, ai filloi të mos i dërgonte
të gjitha të ardhurat që i takonin
arkës së perandorisë, të mos trembej
nga qortimet e valiut të Rumelisë dhe të
mos i fshihte synimet për forcimin e mëtejshëm
të pushtetit të vet. Këto veprime ngjallën
dyshime në Stamboll dhe njëkohësisht
shqetësimin e sundimtarit të fuqishëm
të Beratit, Ahmet Kurt Pashës. Rivaliteti
midis dy feudalëve ambiciozë solli konfliktin
e gjatë dhe pa përfundim midis tyre. Ahmet
Kurt Pasha i cili gëzonte besimin e Portës
së Lartë dhe kishte influencë të
madhe në rrethet qeveritare të Stambollit,
bënte presion të vazhdueshëm për
t'i thelluar dyshimet e sulltanit ndaj Mehmet Pashë
Bushatlliut.
Porta e Lartë vendosi më në fund
të zhdukte Mehmet Pashë Plakun dhe të
suprimomte Pashallëkun e Shkodrës pa përdorur
forcën e armatosur. Më 1775 ajo mundi të
helmonte tinëzisht plakun Bushatlli dhe emëroi
menjëherë në vënd të tij,
me detyrën e mytesarifit të Shkodrës,
një pashë jo Bushatlli, Mehmet Pashë
Qystendilin.
